Waarom?

Een vlaag van verstandsverbijstering, een uitzichtloze depressie of is het met precisie een doordachte beslissing geweest? Een zelfgekozen dood, suïcide, zelfmoord allemaal woorden met eenzelfde betekenis. Het beëindigen van diens eigen leven.
Elke dag sterven er in ons land zo’n vijf mensen aan de gevolgen van een zelfgekozen dood. Ruim achttienhonderd mensen raken hiermee hun naasten. Per suïcide zijn er ruim honderd mensen die beïnvloed worden door hun dood. En afgelopen week stokte mijn adem even, toen ik het nieuws hoorde. Een bekende van ons had zichzelf het leven ontnomen. Na twee dagen werd hij gevonden door zijn vrienden, nadat ze door het zolderraam geklommen waren. Het zal geen fraai tafereel zijn geweest. Helemaal niet met deze temperaturen.
Zijn huis was keurig opgeruimd, de manier waarop hij het leven liet, is uitgedacht. Hij had zelfs nog een weg terug. Was het zijn koppigheid? Zijn enorme drang naar rust? De teleurstelling? Waarom zette hij door? Zullen we het ooit weten?
Ik heb vele zelfdodingen in mijn omgeving meegemaakt. Van vriendinnen, medestudenten, buren en groepsgenoten. Vroeger ging ik nog naar herinneringsdiensten, totdat het me teveel werd. Het bracht me achterop, de meiden waarmee ik leerde om met mijn verleden om te gaan pleegden allemaal suïcide. Van de vijf ben ik de enige die leeft. En ja ik heb bewust voor mijn leven gekozen. Ik ken de gevoelens, de wanhoop, de pijn, het immense zwarte gat waarin je lijkt te verdrinken. Ik leerde mezelf dat, zonder de zon er geen schaduw is, dat ik altijd een keus heb en dat de kracht die in me zit sterker is.
Wat maakt nou dat iemand dood wil? Eigenlijk komt het neer opdat iemand het stukje van het leven wat pijn doet en moeilijk is, niet wil. Het is een vergissing te denken dat de dood een oplossing is. De pijn, teleurstelling en wanhoop gaan over. Het is niet een blijvende staat van zijn. Iemand wil verlost zijn van alle gevoelens die overspoelen. Daarin is geen ruimte om na te denken wat het doet met zijn of haar omgeving. Sterker nog, waarom kon ik kiezen voor het leven en hebben de meiden van mijn groep juist gekozen voor de dood?
Het verschil zit in hoe onze hersenen in elkaar zitten. Wetenschappers kunnen in onze genen zien of we een risico hebben om ons leven te beëindigen. Een Nieuw-Zeelandse studie uit 2003 wierp meer licht op de link tussen de genen en zelfdoding. De mens blijkt twee versies te hebben van het serotonine transporter-gen (het ‘zelfmoordgen’): een lang en een kort gen. Jongeren met twee lange genen zullen er nooit een eind aan maken, welke vreselijke ervaringen ze ook meemaken. Maar als ze één of twee korte genen hebben, dan loopt hun risico op zelfdoding op met de ernst van hun negatieve ervaringen. Als zij geen slechte ervaringen hebben, vertonen ze ook geen zelfmoordgedrag. Dit kan een verklaring zijn waarom de een wel zelfmoord pleegt en de ander niet. Mann, J.J. (2003). Neurobiology of suicidal behaviour.
Terug naar afgelopen week, mijn gevoelens kwamen als een schokgolf door me heen. Ik voelde verdriet alsook berusting. Ik had geen oordeel, ik voelde compassie. In tegenstelling tot mij, voelde mijn man boosheid. ‘Hoezo zelfmoord? Met welke reden, waarom? Ik vind het laf, zwak zelfs!’ Hij brieste zijn boosheid over zijn lippen heen. Zei dat een laatste eer bewijzen niet voor hem opging. ‘Nee, niet op deze manier’. Mijn eerste reactie was hem te kalmeren, al begrijp ik zijn reactie wel. Hij heeft ook recht om boos te zijn. Ik besefte, dat zijn boosheid gericht is op de manier waarop zijn vriend dood is gegaan. Boos op de daad, die boosheid geeft zijn onmacht weer. De ontsteltenis en verdriet is in de vorm van boosheid voor hem op dit moment makkelijker te uiten. Zo houd je het op afstand en komt het niet zo rauw binnen. Eigenlijk is het zelfbescherming, want geconfronteerd worden met de dood is al zo naar en dan nog een zelfgekozen dood. Dat is teveel, te complex en te begrijpen. Wanneer we emotionele reactie hebben wordt er een hersenzone (de orbitofrontale schors) actief. Dit is de zone waar onze emotionele pijn wordt ervaren. Op hetzelfde moment wordt er nog een andere hersenzone (de dorsolaterale schors) actief. Deze zorgt ervoor dat de pijn verzacht wordt of omgezet wordt naar een positieve emotie. Dit is het gebied waar ook onze probleemoplossende vaardigheden zich bevinden. Bij mensen met zelfmoordgedachten gebeurt dit niet. Het negatieve gevoel blijft bestaan, worden dieper en de negatieve gevoelens worden daardoor veel intensiever beleefd. De chemische samenstelling in het hoofd is niet in balans. Dit is het ‘technische’ antwoord op de vraag; waarom plegen mensen zelfmoord? Ze zijn namelijk niet in staat om voor hun gevoel een oplossing te vinden, hulp in te schakelen of afleiding te zoeken. Het blijft verdrietig dat iemand denkt dat de dood de enige uitweg is en in eenzaamheid het leven laat.
Alle emoties die gevoeld worden mogen er zijn. En alle gedachten mogen er zijn, het mag naast elkaar bestaan. Praat, schreeuw het uit en huil, blijf in verbinding met elkaar. Alleen dan vind je steun, kan je rouwen en haal je zelfmoord uit de taboesfeer. Dat is hard nodig, het uit de taboesfeer halen. Zo wordt het beter bespreekbaar en kan er hulp geboden worden.
Denk je aan zelfmoord, zoek hulp en bel 113.
Liefs Meryl