Wijs in het onderwijs

Kinderen mogen weer naar school, het lijkt wel of ze de tijd die ze gemist hebben willen inhalen. Ze razen van hot naar her, willen alles tegelijkertijd en stuiteren de week door.
Er is onrust in de klas en op school. Er zijn kinderen die kampen met boosheid, kinderen die zich onbegrepen voelen, kinderen die snel overprikkeld zijn en kinderen die hun eigen weg gaan.
De klas voelt niet als een groep maar als losse stukjes die bij elkaar zijn gezet. Leerlingen zijn bijna vergeten hoe ze onderdeel moeten zijn van de klas.
Het onderwijs heeft een doorstart gemaakt en gaat verder waar ze gebleven waren met het schema. Corona houdt geen rekening met schema’s, walst er als een olifant in een porseleinkast doorheen. En daar betalen veel kinderen alsook de leerkrachten de prijs voor. Juffen en meesters werken zich in het zweet om de groep weer als een dynamisch geheel te maken. Ze proberen alle lesstof toch nog te behandelen zodat eventuele achterstanden ingehaald kunnen worden. Tijd voor moeilijkheden is er eigenlijk niet, want er zijn doelen die behaald moeten worden. Elk jaar moeten scholen moeten zich verantwoorden, krijgen ze een beoordeling. En ook dit jaar, lockdown of niet, er moet gescoord worden.
In ons land werd er tot op heden weinig aandacht besteed aan de psychische gezondheid van het kind binnen het onderwijs. Bij mijn kinderen op school krijgen ze les in hoe men constructief met elkaar om kan gaan d.m.v. kanjertraining gebaseerd op 7 eigenschappen van Covey. Het accent van de methode van Covey blijft wat mij betreft te oppervlakkig. Kinderen leren dat negatief gedrag veranderd moeten worden in meewerkend gedrag. Sociaal wenselijk gedrag is dan een grote valkuil. Waardoor onderliggende gevoelens, problemen en oorzaken buiten het gezichtsveld blijft en daardoor voor grotere problemen kan zorgen. In het westen ligt de nadruk op het elimineren van ‘negatief’ gedrag, niet in het oplossen van onderliggende problemen. Leerkrachten krijgen weinig tijd om zich bezig te houden met de sociale veiligheid van hun klas en leerlingen. Zij moeten een inhaalslag maken met de lesstof en moeten voldoen aan de reguliere standaard. In het onderwijs in Nederland ligt de nadruk, hét accent op cognitief functioneren. Leren en presteren, maar wat leren we onze kinderen dan eigenlijk? Wat gebeurt er met het leren als een klas niet fungeert als eenheid? Of als kinderen zich niet prettig voelen in de klas, kunnen kinderen dan leren? Hebben ze dan genoeg capaciteit om de leerstof in zich op te nemen? Vragen die er allemaal toe doen.
In Japan wordt er aandacht besteedt aan hoe je je voelt als mens. Hoe jij je voelt binnen de klas, op school en in je leven. De man die voor deze belangrijke verandering zorgde binnen het Japanse lessysteem is meester Kanamori.
Hij is een voorbeeld voor veel leerkrachten in Japan alsook in de rest van de wereld. Kanamori staat bekend om zijn manier van lesgeven in gelukkig zijn, gelukkig blijven en hoe te genieten van het leven. Dat spreekt aan, vindt je niet?
Hij geeft zijn leerlingen levenslessen mee en laat ze ervaren wat belangrijk is in het leven. Hij is de man die tegen de conservatieve stroom in durft te gaan en zijn leerlingen dé essentie van het leven meegeeft. Kinderen presenteren hun gevoelens allemaal op een andere en eigen manier. Gevoelige kinderen kunnen zacht, stil en verlegen zijn. Of kunnen snel boos, gefrustreerd en opvliegend zijn. En die laatste groep kinderen worden vaak niet gezien hoe ze werkelijk zijn. Vaak blijft de aanpak beperkt tot het indammen van het zo genoemde ‘negatieve gedrag’. Maar wat is nu eigenlijk negatief aan het gedrag? Eigenlijk laat een kind zien dat er iets niet goed gaat. Aan ons volwassenen is het om het kind te vragen wat er nu werkelijk speelt. Wij kunnen ze leren woorden te geven aan hun gevoel. Om ze dan te leren hoe het kind kan omgaan met verdriet, frustratie of teleurstelling. Woorden geven aan gevoelens, vormt de basis van hun sociale emotionele ontwikkeling.
En dat is nu juist wat men in Japan binnen het onderwijs geïntegreerd heeft. Kinderen leren hun eigen gedrag aan hun gevoelens te koppelen en er woorden aan te geven. Ze leren om tot oplossingen te komen en hun gedrag te analyseren.  Ze leren aan te geven dat ze zich ergens niet prettig bij voelen, waarom dat zo is en wat ze graag anders willen. Waar de meeste volwassenen in het westen nog worstelen om zelf met hun gevoel en gedrag uit de voeten te komen, leren de kinderen in Japan dat dit de essentie is van het leven. En dat is het naar mijn idee ook. In Nederland is erop veel scholen een pestbeleid, staat er een intern begeleider klaar als er ‘probleem’ kinderen zijn. Maar wanneer zijn ‘probleem’ kinderen nu een probleem en voor wie zijn ze een probleem? Nog een mooie vraag is, vindt het kind zichzelf een probleem? Voor meester Kanamori zijn kinderen die hier als ‘probleem’ worden gezien, kinderen die aandacht en zorg nodig hebben. Niet alleen van hem als leerkracht maar ook van klasgenoten. Zo groeit de klas als groep en de kinderen als individu. Kanamori laat zijn leerlingen hun gevoelens opschrijven in een klassenboek.
Welke wordt voorgelezen in de klas en aan de hand daarvan wordt erin de klas over gesproken. Door in gesprek te gaan met de klas komen er ook gevoelens los bij andere leerlingen. De kinderen in de klas van Kanamori leren dat ze zich kwetsbaar mogen opstellen. Dat door te praten over hun gevoelens en gedachten ze steun en verwantschap kunnen vinden bij anderen. Ze merken dan iedereen gevoelens heeft waar men mee worstelt.
Nog een opvallend punt is dat Kanamori laat zien dat kinderen pas kunnen leren wanneer ze zich welbevinden in de klas. Dat leerstof beklijft wanneer er een veilige sfeer is binnen de klas en kinderen kunnen én mogen zijn wie ze zijn. De methode van meester Kanamori zorgt ervoor dat kinderen een sterke onderlinge emotionele band krijgen. Ze zich als individu sociaal-emotioneel ontwikkelen en er een fundament gelegd wordt voor de rest van hun schooltijd en leven. De klas van meester Kanamori lijkt een sprookje, maar zelfs in de klas van meester Kanamori wordt er gepest. Hij gaat in gesprek met zijn leerlingen, maar vele durven niet openlijk voor hun eigen aandeel uit te komen. Want ook al ben je zelf niet degene die pest, ook als niet pester heb je een rol. En dat is nu precies de kern van het probleem. Veel kinderen meten zich een slachtofferrol aan. Kanamori accepteert dat niet en spreekt zijn leerlingen hierop aan. Hij wijst ze op hun eigen verantwoordelijkheid en geeft ze de opdracht om een brief te schijven voor het klassenboek. In hun brief tonen de leerlingen berouw, durven ze zich openlijk uit te spreken over hun rol en hun gedrag. Alle leerlingen bieden hun excuses aan.
Meester Kanamori kan trots zijn op zijn leerlingen en weet ook van deze situatie een volwaardig leermoment te maken. Het maakt dat zijn leerlingen nog hechter worden als groep, daar de waarde van inzien en als groep voor elkaar opkomt.
Wat maakt de methode van meester Kanamori nu zo anders, hoor ik je denken. Kanamori legt de focus op het welbevinden van elk individu van zijn klas. Hij leert zijn leerlingen om zich zelf te zijn, zich te uiten en accepteert geen sociaal wenselijk gedrag. Iedereen laat een ander in zijn waarde. Door zijn methode ontwikkelen en uiten kinderen zich tot een eigen persoon, met gevoelens, hebbelijkheden en onhebbelijkheden. Precies zoals wij mensen zijn.